Spełnienie wymogów nowej dyrektywy maszynowej
Opublikowano 16 Styczeń 2025 w AI
Przejście Unii Europejskiej z dyrektywy maszynowej 2006/42/WE na nowe rozporządzenie w sprawie maszyn (2023/1230/UE), obowiązujące od dnia 20 stycznia 2027 r., stanowi znaczącą zmianę wymogów prawnych dotyczących maszyn i powiązanych produktów. W przypadku integratorów systemów rozporządzenie wprowadza bardziej rygorystyczne wymagania dotyczące wdrożenia systemów opartych na sztucznej inteligencji, maszyn autonomicznych i połączonych ze sobą urządzeń. Dla użytkowników końcowych, zwłaszcza tych, którzy korzystają ze złożonych systemów maszynowych, przygotowanie się do tych zmian stanowi strategiczną konieczność.
Ciągłość w zakresie celów bezpieczeństwa, innowacyjność w zakresie podejścia
Nadrzędny cel nowego rozporządzenia pozostaje taki sam jak jego poprzednika: zapewnienie bezpiecznego projektowania, budowy i użytkowania maszyn. Zaktualizowane rozporządzenie ma jednak na celu usunięcie luk w pierwotnej dyrektywie, zwłaszcza w świetle postępów w dziedzinie technologii cyfrowych i złożoności współczesnej produkcji. Kluczowe aktualizacje obejmują bardziej ustrukturyzowane podejście do oceny zgodności, wyraźne przepisy dotyczące cyfryzacji i cyberbezpieczeństwa oraz bezpośrednie zastosowanie prawne w państwach członkowskich UE bez konieczności transpozycji przepisów krajowych.
Przyjęcie nowych ram prawnych (NLF)
Jedną z istotnych zmian strukturalnych jest dostosowanie rozporządzenia w sprawie maszyn do nowych ram prawnych UE (NLF). Podejście to zwiększa zgodność poprzez harmonizację procedur w różnych kategoriach produktów. Wprowadza również przejrzystość terminologii i procesów, zwłaszcza w przypadku maszyn stwarzających wysokie ryzyko i nowych zagrożeń związanych z technologiami cyfrowymi, takimi jak sztuczna inteligencja i połączone systemy.
Rola sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i cyfryzacji
Być może najbardziej rewolucyjnym aspektem nowego rozporządzenia w sprawie maszyn jest skupienie się na technologiach cyfrowych. Wyraźnie odnosi się ono do zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją, uczeniem maszyn i połączonymi urządzeniami. Na przykład systemy z częściowo lub w pełni samowolnym zachowaniem — powszechnie spotykanym w sprzęcie z technologią sztucznej inteligencji — wymagają teraz bardziej rygorystycznych ocen przeprowadzanych przez podmioty zewnętrzne. Dzięki temu systemy adaptacyjne zachowują bezpieczeństwo nawet w miarę ich rozwoju.
Cyberbezpieczeństwo to kolejny kluczowy filar. Maszyny muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby były odporne na złośliwe próby uszkodzenia kluczowych elementów lub oprogramowania. Mandat ten jest zgodny z szerszą Ustawą o cyberodporności, lecz jest dostosowany do bezpieczeństwa maszyn, eliminując ryzyko specyficzne dla środowisk produkcyjnych.
Dokumentacja cyfrowa stanowi praktyczny dodatek do rozporządzenia, pozwalając producentom na dostarczanie podręczników użytkownika i deklaracji zgodności online. Mimo że zmniejsza to wpływ na środowisko i koszty operacyjne, producenci muszą zapewnić dostępność zasobów cyfrowych przez co najmniej dziesięć lat od wejścia produktu na rynek.
Implikacje dla projektów związanych z automatyzacją
W odniesieniu do podmiotów z branży automatyki przepisy dotyczące maszyn mają szczególne konsekwencje:
- Robotyka oparta na współpracy: nowe rozporządzenie w sprawie maszyn ma na celu rozwiązanie kwestii zagrożeń bezpieczeństwa związanych ze współpracą między ludźmi a robotami. Koboty często działają w bliskiej odległości od ludzi, a firmy muszą zagwarantować, że ich funkcje bezpieczeństwa pozostaną niezawodne, nawet w dynamicznych środowiskach. Rozporządzenie wprowadza bardziej rygorystyczne wymagania dla kobotów, które uwzględniają sztuczną inteligencję lub zachowania adaptacyjne, zwłaszcza jeśli systemy te mają wpływ na funkcje mające kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa. W takich przypadkach w celu potwierdzenia zgodności mogą być wymagane oceny zgodności przeprowadzane przez podmioty zewnętrzne.
- Integracja systemów autonomicznych: maszyny autonomiczne, takie jak roboty mobilne, muszą teraz zawierać specjalistyczne funkcje monitorowania, które umożliwiają przełożonym zdalny dostęp do informacji o maszynie w czasie rzeczywistym i interwencję w razie potrzeby. Obejmuje to możliwość zatrzymania, uruchomienia lub zmiany pozycji robota, aby zapewnić bezpieczeństwo bez wprowadzania dodatkowych zagrożeń. Co ważne, rozporządzenie przewiduje, że nadzór może być prowadzony bezpośrednio lub pośrednio, np. za pomocą systemów kamer, pod warunkiem, że ruch maszyny i obszar roboczy są w pełni widoczne.
- Sztuczna inteligencja: systemy z częściowo lub w pełni samouczącym się zachowaniem, takie jak systemy wykorzystujące uczenie maszynowe, muszą gwarantować, że ich adaptacyjna funkcjonalność nie zagraża bezpieczeństwu. Rozporządzenie wyraźnie wymaga, aby systemy sztucznej inteligencji o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa były poddawane rygorystycznym ocenom ryzyka, a w wielu przypadkach — zewnętrznym ocenom zgodności w celu weryfikacji zgodności. Ponadto systemy sztucznej inteligencji nie mogą wprowadzać zmian w fazie uczenia się, które mogłyby prowadzić do nieprzewidzianych zagrożeń.
- Bezpieczeństwo cybernetyczne w systemach połączonych: rozporządzenie w sprawie maszyn dotyczy również rosnącego ryzyka związanego z maszynami połączonymi i zdalnie sterowanymi. Maszyny muszą być teraz skonstruowane tak, aby były odporne na dostęp osób nieupoważnionych lub manipulację, co mogłoby naruszyć funkcje kluczowe dla bezpieczeństwa. Obejmuje to ochronę przed szkodliwymi zakłóceniami poprzez połączenia fizyczne, takie jak porty USB lub kanały cyfrowe, np. systemy sieciowe.
Przygotowanie do przestrzegania przepisów: podejście proaktywne
Rozłożony harmonogram rozporządzenia w sprawie maszyn daje przedsiębiorstwom pracującym nad projektami automatyki przemysłowej kluczowe okno na przygotowania, lecz brak okresu przejściowego oznacza, że pełna zgodność musi zostać osiągnięta przed upływem terminu wyznaczonego na styczeń 2027 r. Aby zapewnić gotowość, przedsiębiorstwa powinny rozpocząć od przeprowadzenia kompleksowego przeglądu istniejących maszyn i systemów w celu zidentyfikowania luk w odniesieniu do nowych wymagań. Należy zwrócić szczególną uwagę na przepisy dotyczące maszyn wysokiego ryzyka, cyfrowych elementów bezpieczeństwa i podatności na zagrożenia cybernetyczne, ponieważ są to kluczowe obszary w zaktualizowanym rozporządzeniu.
Wczesne przyjęcie zharmonizowanych norm (tam, gdzie jest to możliwe) może również pomóc w usprawnieniu procesu zgodności, nawet jeśli wiele norm jest nadal w fazie weryfikacji. Kolejnym ważnym krokiem jest szkolenie, które zapewnia zespołom wiedzę niezbędną do obsługi nowych technologii.
Dla integratorów systemów i użytkowników końcowych nowe rozporządzenie w sprawie maszyn stanowi plan rozwoju innowacji i zapewnia bezpieczeństwo w coraz bardziej cyfrowym środowisku produkcyjnym. Podejmując działania już teraz, zainteresowane strony mogą przygotować się do bezproblemowego przejścia, wykorzystać dostępne możliwości i zbudować odporne systemy, które spełnią przyszłe wymagania.
